Szlak żółty Łagów-Ujazd

Szlak żółty z Łagowa do Ujazdu szczególnie polecany jest co najmniej średnio zaawansowanym turystom, ceniącym sobie bezpośredni kontakt z przyrodą na rzadziej uczęszczanych trasach. Jego długość wynosi około 24 kilometry, z czego na dystansie około 16 kilometrów prowadzi przez tereny leśne Nadleśnictwa Łagów, z przeważającym udziałem borów jodłowych, miejscami o charakterze puszczańskim.

fot. Andrzej Jóźwiak

Trasa wiedzie przez niewysokie Pasmo Iwaniskie (najwyższa kulminacja – Łazy, 337 m n.p.m.). Jej przebieg jest dość urozmaicony; prowadzi ona zarówno odcinkami asfaltowych szos, drogami szutrowymi oraz gruntowymi, ścieżkami leśnymi, jak też fragmentami bezdroży; ponieważ jest to szlak nowy (wyznakowany w 2025 r.) miejscami wymaga uważnego śledzenia jego oznakowania.

Szlak zaczyna się na Rynku w Łagowie, a kończy przy wejściu na teren zamku Krzyżtopór w Ujeździe. Początek oraz koniec szlaku oznaczony jest żółtą kropką w obrębie białego kółka, zgodnie z instrukcją znakowania szlaków turystycznych PTTK.

fot. Andrzej Jóźwiak

Z Łagowa na dystansie około 2 kilometrów trasa prowadzi początkowo asfaltową szosą wzdłuż malowniczej doliny Łagowicy; mimo relatywnie niewielkiego natężenia ruchu samochodowego należy zachować tu szczególną ostrożność. Przed Nowym Stawem szlak pokonuje Łagowicę brodem, za którym znajduje się nieco bardziej stromy odcinek.

fot. Andrzej Jóźwiak

Za wsią trasa przecina dolinę Wszachówki (mostem), a następnie łagodnie wspina się na dość płaski grzbiet Pasma Iwaniskiego, biegnąc przez porośnięte młodym lasem tereny z pięknymi widokami na Pasmo Jeleniowskie oraz wschodni kraniec Pasma Orłowińskiego.

fot. Andrzej Jóźwiak

Następnie prowadzi przeważnie przez tereny leśne, odcinki dróg utwardzonych pokonując w rejonie Stobca – Górnych Porąbek (asfalt, szuter), między Skolankowską Wolą a Iwaniskami (krótki fragment asfaltu) oraz od Gryzikamienia do Oporowa (szuter). Na trasach publicznych oraz w miejscach ich przekraczania (okolice Wszachowa, Gryzikamienia i Haliszki) zaleca się zachować szczególną ostrożność.

fot. Andrzej Jóźwiak

Pokonanie całego szlaku zajmuje około 8 godzin. Szlak biegnie przez tereny powiatów kieleckiego (gmina Łagów) oraz opatowskiego (gminy Baćkowice i Iwaniska).
Najlepszym punktem wypadowym na szlak są Kielce. Do punktów krańcowych trasy można dotrzeć autobusem MPK oraz innymi środkami transportu komunikacji zbiorowej; do Łagowa bezpośrednio z Kielc, zaś do Ujazdu z przesiadką w Opatowie. Rozkłady jazdy autobusów miejskich oraz innych przewoźników można znaleźć na stronach www.dworzec.kielce.pl oraz www.ztm.kielce.pl

Co warto zobaczyć:

Łagów. Najstarsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XI w. Istniała tu siedziba kasztelana. W późniejszym czasie własność biskupów kujawskich. Znany ośrodek garncarstwa, wydobycia rud ołowiu, przemysłu wapienniczego, a obecnie górnictwa surowców skalnych. Przed rozpoczęciem wędrówki warto zwiedzić stojący przy rynku kościół pw. św. Michała Archanioła (XVI w.) z cennym późnorenesansowym ołtarzem głównym. Obok punktu początkowego szlaku znajduje się także głaz upamiętniający lokację miasta w 1253 r. oraz fontanna przypominająca o garncarskich tradycjach miejscowości. Warto również zwiedzić dawny kościół przyszpitalny pw. Św. Ducha (XVII w.), Jaskinię Zbójecką, czy też pozostałościami dwóch pieców wapienniczych.

fot. Andrzej Jóźwiak

Nowy Staw. Nazwa miejscowości nawiązuje do z spiętrzenia wodnego przy funkcjonującym tu w XVIII w. zakładzie wielkopiecowym (napędzany energią wodną huta znajdowała się w odległości ok. 400 m od szlaku w stronę wsi Winna). Przetapiano tu wydobywane w okolicy rudy żelaza przy użyciu węgla drzewnego, wypalanego w pobliskich lasach. W sąsiedztwie dawnej huty odnaleźć można obecnie liczne fragmenty żużla. Co ciekawe, w pobliskiej Winnej w latach 50. XX w. prowadzono także poszukiwania rudy uranowej, o czym świadczy niewyraźny ślad sztolni i zarośnięta drzewami niewielka hałda (około 800 m od szlaku).

Grodzisko koło Nowego Stawu. Miejsce to przez okoliczną ludność nazywane jest „Zamczyskiem”. Znajdują się tu pokaźnych rozmiarów wały dawnego grodu, który według przeprowadzonych tu badań archeologicznych funkcjonował w XI-XII wieku, stanowiąc prawdopodobnie siedzibę kasztelani łagowskiej. Obok niego znajdowała się osada identyfikowana jako wcześniejszy (przedlokacyjny) Łagów.

fot. Andrzej Jóźwiak

Łazy (337 m n.p.m.). Najwyższe wzniesienie Pasma Iwaniskiego. Jego nazwa pierwotnie odnosiła się od położonych ok. 1 km na północny zachód pól (w dawnej polszczyźnie wyraz „łazy” oznacza grunty po wyciętym lesie, przeznaczone na cele rolnicze).

fot. Andrzej Jóźwiak

Umocnienia ziemne z czasów II wojny światowej. Na trasie szlaku wielokrotnie obserwować można pozostałości różnego kształtu ziemianek i rowów łącznikowych, stanowiących pamiątkę po przebywających tu w latach 1944-1945 wojskach sowieckich. Teren, przez który prowadzi szlak, stanowił bezpośrednie zaplecze przebiegającej w pobliżu linii frontu przyczółka baranowsko-sandomierskiego.

Bezimienna mogiła pod Wszachowem. Na skraju lasu pod Wszachowem, przy leśnej składnicy drewna znajduje się ziemna mogiła, prawdopodobnie będąca miejscem pochówku jednej z ofiar II wojny światowej.

Miejsce bitwy Legionów Polskich z I wojny światowej. Szlak prowadzi przez teren walk frontowych z 1915 r., w których uczestniczyli żołnierze Legionów Polskich. W tym czasie oddziały 25. dywizji piechoty 1. armii austro-węgierskiej gen. Wiktora Dankla prowadziły kontrnatarcie na znajdującą się po południowej stronie Pasma Jeleniowskiego Uralską Brygadę Kozaków gen. Piotra Stenboka, działającą w składzie 4. armii rosyjskiej gen. Aleksjeja Ewerta. Walczył tu także dowodzony przez kpt. Albina Fleszara „Satyra” VI. Batalion I. Brygady Legionów Polskich, który w dniach 21-23 maja atakując od strony Winnej przez Wszachów wyparł nieprzyjaciela w rejon wsi Żerniki.

Pomnik potyczki partyzanckiej w Gryzikamieniu. Miejsce dawnego przystanku kolejki wąskotorowej Bogoria - Iwaniska, w którym 3 sierpnia 1944 r. oddział partyzancki Ludowej Straży Bezpieczeństwa (Batalionów Chłopskich) pod dowództwem Mieczysława Kazimierskiego „Orkana” zaatakował kolumnę samochodów z żandarmerią niemiecką. Zginęło 8 Niemców, partyzanci nie ponieśli żadnych strat. W 1989 r. ustawiono tu pomnik.

fot. Bartosz Kozak

Starotorza kolejek wąskotorowych. W Gryzikamieniu szlak przecina starotorza dawnych kolejek wąskotorowych (odcinek Bogoria – Iwaniska) wybudowanych podczas I wojny światowej przez wojska austro-węgierskie. Na północ od parkingu, po prawej stronie szlaku widoczny jest odcinek zarośniętego drzewami nasypu kolejki konnej o szerokości toru 700 mm z 1915 r., służącej zaopatrywaniu przebiegającego w pobliżu frontu w materiały wojenne. Nieco dalej szlak przekracza starotorze kolejki gospodarczej o szerokości toru 600 mm z 1916 r., w późniejszym czasie stanowiącej część Jędrzejowskiej Kolei Wąskotorowej. Odcinek ten rozebrano w 1959 r.

Miejsce pamięci w Haliszce. Przy szosie do Iwanisk, na skraju lasu w odległości ok. 250 m od szlaku znajduje się upamiętnione pomnikiem miejsce egzekucji 64 Polaków, do której doszło wiosną 1944 r.

fot. Bartosz Kozak

Zamek „Krzyżtopór” w Ujeździe. Monumentalna rezydencja pałacowa z lat 1627-1644 w obrębie fortyfikacji bastionowych wzniesiona przez wojewodę lubelskiego Krzysztofa Ossolińskiego. W latach powstania był to jeden z największych tego rodzaju obiektów na terenie całej Europy. W 2018 r. wpisany na listę Pomników Historii.

Administartorem szlaku jest PTTK Oddział Świętokrzyski w Kielcach
tel. 41 344 77 43
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

(opracował: Bartosz Kozak)